Motorische ontwikkeling van je kind: de basis voor een sterk brein

Dit artikel is gemaakt in samenwerking met kinderfysiotherapeut Nienke Bergsma. 

De motorische ontwikkeling van kinderen begint direct na de geboorte. In het eerste levensjaar worden belangrijke verbindingen in de hersenen aangelegd. Beweging speelt daarin een grote rol. Door een baby voldoende ruimte en mogelijkheden te geven om te bewegen, kunnen ouders de ontwikkeling goed ondersteunen.
In dit artikel lees je hoe de motoriek zich op een natuurlijke manier ontwikkelt, welke signalen belangrijk zijn om op te letten en hoe je met eenvoudige handelingen zoals recht vooruit verschonen of oefenen tijdens speelmomenten bijdraagt aan een gezonde start.
 

Wat is motorische ontwikkeling?

Motorische ontwikkeling gaat over hoe een baby leert bewegen. Van reflexen kort na de geboorte tot bewust leren rollen, zitten, kruipen en lopen. In de eerste zes maanden ontwikkelt een baby controle over het lichaam. Deze periode is belangrijk voor het leren coördineren van bewegingen.
Het begint met het omgaan met zwaartekracht, daarna volgen bewegingen op de rug en de buik. Daarna komen vaardigheden als omrollen, tijgeren, zelfstandig zitten en uiteindelijk lopen.

Elk kind ontwikkelt op zijn eigen manier

Er zijn gemiddelden voor wanneer kinderen bepaalde stappen zetten, zoals los lopen of brabbelen. Toch verloopt de ontwikkeling voor elk kind in een eigen tempo. Sommige kinderen kruipen niet, maar schuiven op hun billen. Dat is niet direct een probleem.

Wat wel belangrijk is, is dat er voortgang blijft. Als een kind een maand lang geen nieuwe bewegingen laat zien, is het goed om hulp in te schakelen.

Goed om te weten: grove motoriek, fijne motoriek en spraak ontwikkelen zich niet altijd tegelijk. Soms ligt de focus meer op bewegen, zoals rollen of tijgeren. Een andere keer zie je juist meer ontwikkeling in grijpen of brabbelen. Deze afwisseling is normaal en hoort bij het natuurlijke ontwikkelproces.

Buikligging in kleine stappen opbouwen

Buikligging is belangrijk voor de symmetrie en spierontwikkeling van een baby. Het helpt bij het leren omrollen, tijgeren en kruipen. Veel baby’s vinden deze houding in het begin lastig, zeker als ze gevoelig zijn voor prikkels of last hebben van reflux.

Vanaf dag zestien kun je beginnen met korte momenten buikligging, bijvoorbeeld tijdens het verschonen. Leg je baby even op de buik voor ongeveer tien tellen, draai terug naar de rug en herhaal dit een paar keer per dag. Acht keer per dag zo’n korte oefening is al voldoende om vooruitgang te boeken.

Je kunt het vergelijken met planken voor volwassenen: intensief, maar effectief. Door het dagelijks te herhalen raakt je baby gewend aan de houding en wordt de nek- en rompspieren sterker.

Spelen en oefenen tijdens de wakkere tijd

De wakkere tijd van je baby is het ideale moment om te oefenen en te spelen. Leg je baby op een platte ondergrond, zoals een box, speelkleed of aankleedkussen, en geef de ruimte om vrij te bewegen.

Wissel regelmatig van houding of kant om eenzijdige belasting te voorkomen. Gebruik speelgoed of een mobiel om de aandacht af te wisselen. Vanaf ongeveer drie maanden worden baby’s nieuwsgieriger en actiever. Ze willen meer zien van de omgeving en gaan daardoor vanzelf meer bewegen.

Voorkeurshouding en afplatting

Ongeveer één op de zes baby’s ontwikkelt een voorkeurshouding. In driekwart van de gevallen is dat naar rechts. Dit kan leiden tot een platte schedel. Omdat het geleidelijk ontstaat, valt het ouders vaak pas laat op.

Gelukkig kun je dit eenvoudig voorkomen. Verschoon je baby altijd recht vooruit en let daarbij op of het hoofdje beide kanten op kan bewegen. Wissel bij het slapen en spelen regelmatig van kant. Zo blijft de belasting gelijk verdeeld en verklein je de kans op afplatting.

Wanneer hulp inschakelen

Soms is het nodig om extra hulp in te schakelen. Let daarom goed op de volgende signalen:

• Beweegt de baby asymmetrisch
• Is de baby heel slap of juist gespannen
• Ligt het hoofd altijd naar één kant
• Loopt de baby veel op de tenen

Zie je een van deze signalen? Neem dan contact op met het consultatiebureau. Zij zijn meestal het eerste aanspreekpunt en kunnen indien nodig doorverwijzen naar andere professionals, zoals een jeugdarts of een specialist in ouder-kindrelaties. Bij specifieke vragen over houding of bewegen kun je ook rechtstreeks terecht bij een kinderfysiotherapeut.

Wees voorzichtig met hulpmiddelen

Hulpmiddelen zoals een wipper of draagzak kunnen in sommige situaties handig zijn, maar te veel gebruik kan de motorische ontwikkeling vertragen. Baby’s leren het meest van vrij bewegen op een platte ondergrond. Daar ontdekken ze hoe ze kunnen rollen, kruipen, staan en uiteindelijk lopen.

Gebruik een wipper of draagzak dus met mate, en alleen als aanvulling op vrije speelmomenten. Zet een baby pas in zit als hij dat zelf kan. Actief bewegen is belangrijk voor de ontwikkeling, niet passief zitten.

Motorische ontwikkeling bij peuters

Ook na de babyfase blijft bewegen een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling. Peuters leren lopen, rennen, klimmen en springen, en oefenen zo hun balans, coördinatie en spierbeheersing.

Een loopfiets is bijvoorbeeld een waardevol hulpmiddel. Je kunt starten met een model met drie wielen. Rond de leeftijd van tweeënhalf jaar kunnen veel kinderen overstappen op een loopfiets met twee wielen. Ze leren dan spelenderwijs hun evenwicht bewaren, wat de overstap naar een gewone fiets zonder zijwielen makkelijker maakt.

Samenvatting en tips

• Motoriek is de basis voor de ontwikkeling van het brein
• Recht vooruit verschonen helpt om een voorkeurshouding te voorkomen
• Begin met buikligging vanaf dag achttien, tijdens het verschonen
• Gebruik wakkere momenten voor vrij bewegen op een platte ondergrond
• Trek op tijd aan de bel bij opvallend gedrag
• Gebruik hulpmiddelen beperkt en functioneel

Over Nienke Bergsma

Nienke Bergsma is geregistreerd kinderfysiotherapeut met ruim twintig jaar ervaring. Ze werkt in revalidatiecentrum Heliomare in Noord-Holland, waar ze kinderen van nul tot vier jaar behandelt. Vanuit haar expertise ontwikkelde zij de baby skills kalender en een bijbehorende app. Hiermee krijgen ouders dagelijks praktische tips, oefeningen en uitleg over de motorische ontwikkeling van hun kind.

Naast haar werk met ouders traint Nienke ook pedagogisch medewerkers via haar eigen academie. Haar missie: zorgen dat niet alleen professionals, maar ook ouders zich zeker voelen in het volgen en ondersteunen van de motorische ontwikkeling van hun kind.

Meer informatie is te vinden via baby.skills op Instagram of via de baby skills app.